Türkiye’de birinci seviye (Top Level Domain) “.tr” uzantılı alan adları, 1991 yılından beri Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından nic.tr (.tr Alan Adları Yönetimi) platformu üzerinde tahsis edilirken 2010 yılında “.tr” uzantılı alan adlarının yönetim ve tahsisine yönelik tüm yetkiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna (BTK) devredilmişti. Bu devir işlemi sonucunda alan adlarının sahiplik haklarının ne şekilde belirleneceği ve düzenleneceği ise yeni soruları beraberinde getirmiş ve merak konusu olmuştu. Uzun süredir merak edilen konu hakkında yaşanan yeni gelişme ise ‘’belgesiz sahiplik hakkı’’ kavramını ortaya çıkardı.
BTK tarafından kurulan ‘’.tr’’ Ağ Bilgi Sistemi, diğer adıyla TRABİS, 2022 yılının son aylarında alan adlarının tahsisi ve yönetimi için faaliyete geçirildi. Bu sistemin faaliyete geçmesi sonucunda daha önce kullanılan nic.tr platformu ise kullanıma kapatıldı ve alan adı tahsisinde yeni bir dönem başladı. Bu devir işlemi, başta alan adlarının belgeli veya belgesiz tahsis edilebilmesi olmak üzere bazı değişiklik ve yenilikleri de beraberinde getirdi.
Resmî Gazete’de yayımlanandığı şekilde TRABİS; “ .tr uzantılı internet alan adı sisteminin ve buna ait merkezi veri tabanının işletilmesine, rehberin oluşturulmasına (whois), güncellenmesine ve rehberlik hizmetinin sunulmasına ve başvuru işlemlerinin gerçek zamanlı olarak yapılmasına imkân veren, tüm bu faaliyetlerin güvenli ve iş sürekliliğini sağlayacak şekilde gerçekleştirildiği sistemdir.” şeklinde tanımlandı.
“.tr” uzantılı internet alan adları ile ilgili işlemler nic.tr yönetimindeyken belgeli olarak tahsis edilen en popüler .com.tr, org.tr, .net.tr uzantılı alan adları, TRABİS ’in faaliyete geçmesiyle belgesiz olarak tahsis edilebilir hale geldi. Bu değişiklik sonucunda bahsedilen popüler uzantılar artık “ilk gelen ilk alır” ilkesiyle tahsis edilmeye başladı. Alan adı tahsisinde TRABİS’e yapılan başvuru zamanı, ilgili alan adının hak sahipliği için ilk gelenin tespitinde dikkate alınmakta.
Belgesiz olarak tahsis edilecek alan adı uzantıları: .bbs.tr, .name.tr, .tel.tr, .info.tr, .web.tr, .tv.tr, .gen.tr, .biz.tr TRABİS döneminin başlaması, beraberinde her ne kadar alan adı tahsisinde belgesiz işlemleri getirse de hala belgeli olarak tahsis yapılan alan adı uzantıları da mevcut. Resmî makamları temsil eden uzantılar olarak tanımlayabileceğimiz “. av.tr”, “. bel.tr”, “. dr.tr”, “. edu.tr”, “. gov.tr”, “. pol.tr”, “. k12.tr”,”.tsk.tr” gibi uzantıların tahsisi, belge ile yapılmaya devam edecek.
Bu uzantılarla ilgili yapılan başvurular, başvuru sahibi tarafından kayıt kuruluşu aracılığıyla iletilen ilgili belgelerin TRABİS’E gönderildiği tarih dikkate alınacak.
UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM MEKANİZMASI
“İlk gelen ilk alır” ilkesinin uygulanmaya başlaması ve belgesiz tahsis yapılabilir olmasından kaynaklı alan adı tahsisinin başka bir kişi ya da kuruluşa ait isim, unvan, marka gibi fikri hakları barındırması ya da diğer alan adları arasındaki benzerlikler ise bazı uyuşmazlıkları beraberinde getirme ihtimali taşıyor. Bu konuda oluşabilecek uyuşmazlıkları çözebilmek için mahkemelere alternatif olarak ‘’Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması’’ (UÇM) isimli yeni bir kontrol mekanizması geliştirildi.
Böylelikle taraflar arasında yaşanacak herhangi bir uyuşmazlık ve hak ihlali iddiası, bu mekanizma tarafından değerlendirilerek çözüme ulaştırılacak. Uyuşmazlık çözüm süreçleri, ‘’Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcıları’’ (UÇHS) tarafından belirlenen hakemlerce yürütülecek. UÇH’nin belirlemiş olduğu hakemler ilgili mevzuat, içtihatlar ve yargı kararlarını da göz önünde bulundurarak karar verecek. Bu işleyişe göre şikâyetçi taraf alan adlarının iptalini, devrini veya reddini talep edebilecek.
2022 itibarıyla tahsis edilmiş veya yenileme işlemi yapılmış alan adlarının uyuşmazlık süreçleri için ‘’Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması’’ (UÇM) kullanılabilir.
TRABİS’in faaliyete geçmesiyle birlikte .tr uzantılı alan adı tahsisinde birçok önemli yenilik ve değişiklik gerçekleştiği görülüyor. Bu değişikliklerle beraber artık ‘’ilk gelen ilk alır’’ ilkesiyle hareket eden bu sistemde, üçüncü kişilerin kötü niyetle başka bir alan adını alma ihtimali de mevcut. Alan adı veya marka sahiplerinin hak kaybına uğramaması için ise tescil konusunda hızlı davranması ve önlem alması gerekiyor.
